Ekslibris
W skład kolekcji ekslibrisu wchodzi ponad 22 tysiące obiektów, którymi są niewielkie, graficzne odbitki zawierające w polu kompozycji dedykację, na która składa się zwrot ex libris („z książki”) bądź jego zamiennik oraz imię i nazwisko właściciela lub nazwa instytucji (np. muzeum lub biblioteki). Są one związane ze zwyczajem przyklejania na wewnętrznej okładce książki tego typu znaków własnościowych dokumentujących przynależność do określonego księgozbioru. Z kolekcją tą wiąże się odbywające się co dwa lata Międzynarodowe Biennale Ekslibrisu Współczesnego, będące najstarszą na świecie cyklicznie organizowaną imprezą artystyczną. W jego trakcie prezentowane są bieżące dokonania twórcze w miniaturze graficznej. Pierwsza edycja konkursu odbyła się w 1963 roku, kiedy ówczesny dyrektor Muzeum, Henryk Raczyniewski oraz Społeczny Komitet Odbudowy Zamku ogłosił konkurs na ekslibris biblioteki zamkowej. Stało się to pretekstem do dalszej realizacji koncepcji o prezentowaniu dorobku najwybitniejszych grafików polskich i zagranicznych. Zbiór składa się z prac podarowanych przez artystów biorących udział w kolejnych edycjach Biennale. W mniejszym stopniu są to prace zakupione przez Muzeum oraz dary kolekcjonerów. W kolekcji znajdują się ekslibrisy wykonane przez najwybitniejszych grafików polskich, jak i zagranicznych, m.in.: Wojciecha Jakubowskiego, Aliny Kalczyńskiej, Jerzego Jarnuszkiewicza, Józefa Gielniaka, Yuri Borovitskiego, Jurija Jakovenko, Roberta E. Baramova.

Eseje
Historia ex librisu
Słowo ekslibris z języka łacińskiego ex libris oznacza z ksiąg bądź zamiennie ex bibliotheca, czyli z księgozbioru. Jest to ozdobny znak własnościowy, zwykle wykonywany w technice graficznej, służący oznaczeniu ksiąg przez właściciela poprzez naklejenie na wewnętrznej stronie przedniej okładziny. Początkowo ekslibrisy nie były przeznaczone do wystawiania na widok publiczny. Świadczyły o wysokich potrzebach kulturalnych właściciela, dbałości o książki, a także miały za zadanie chronić przed kradzieżą bądź zgubieniem. Dopiero w późniejszym okresie jego związek z książką zaczął się rozluźniać, a w niektórych przypadkach nawet zanikł. W średniowieczu znaki książkowe istniały pod postacią herbów rodowych lub godeł bibliotecznych malowanych na rękopisach. Zwykle znajdowały się one w dolnym marginesie pierwszej karty księgi. Często były włączane w dekoracyjną bordiurę rękopisów iluminowanych. Były to tzw. protoekslibrisy, które wraz z rozwojem drukarstwa oraz coraz szybszym rozrastaniem się księgozbiorów przestały mieć formę malarską. Księgi zaczęto oznaczać superekslibrisami (z łac. super – wyższy, ex libris – z ksiąg). Były to herby, monogramy bądź inne symbole właściciela książki wytłoczone na zewnętrznej stronie przedniej okładki. Największą popularnością cieszyły się w XVI wieku. W późniejszym czasie superekslibrisy i wykonywane na zamówienie oprawy stawały się coraz droższe. Przez to były rzadziej stosowane, aż w XIX wieku zupełnie zanikły. Właściwy ekslibris pojawił się w Europie Zachodniej wraz z końcem XV wieku. Rycina bądź napis przygotowywane były na specjalnie sporządzonym klocku drewnianym lub płycie miedzianej, a następnie odbijane na kartkach papieru, które były naklejane na wewnętrzną stronę okładki książki. W Polsce ekslibris pojawił się bardzo wcześnie, zaraz po Niemczech, Szwajcarii i Francji. Pierwsze