Etnografia – Kwidzyn

Eseje
Czepce z Powiśla – mity i fakty
Czepiec należy do jednego z najbardziej intrygujących elementów kobiecego stroju. Kiedyś był oznaką kobiety zamężnej. Niestety nie do końca wiadomo, w którym momencie zaczęły go nosić także dziewczęta. Z pewnością w drugiej połowie XIX w., a być może i wcześniej taka sytuacja występowała na Warmii. Zapewne i w naszym, sąsiednim regionie wyglądało to podobnie. Opracowanie to stanowi próbę zmierzenia się z pewnymi funkcjonującymi mitami na ten temat i rzeczywistością, która mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wielu z nas się wydaje. Badania nad strojem ludowym sięgają co najmniej połowy XIX w. Był to okres nasilenia się zainteresowań kulturą wsi. Dzięki temu zaczęto opisywać ówczesną rzeczywistość, zbierać informacje wśród wiejskiej ludności. Dzisiaj to podstawowy materiał źródłowy, jakim dysponujemy. Warto jednak podkreślić, że wiek XIX to także czas zaniku stroju ludowego w krajobrazie kulturowym regionu. A zatem moment rozpoczęcia dokumentowania okazał się tak naprawdę ostatnim możliwym do uchwycenia zjawiska w terenie. Fot. 1. Mapa Polski północno-wschodniej (Powiśle w najszerszych jego granicach) Na samym początku należy podkreślić, że zasięg terytorialny i nazwa regionu budzą nieco kontrowersji. O ile z większą pewnością wydzielamy granice Kociewia, Kaszub, Warmii, Mazur czy Kujaw, to nieco problematyczne pozostaje nakreślenie granic Powiśla (tudzież Dolnego Powiśla). Warto jednak zaznaczyć, że idealnie wpisuje się ono w lukę pomiędzy wyżej wymienionymi. Obecnie region obejmuje swoim zasięgiem obszar dzisiejszego powiatu kwidzyńskiego, sztumskiego i po części malborskiego oraz iławskiego. Jego północną granicę stanowią Żuławy. Przez stulecia był to teren pogranicza, więc jego historia jest burzliwa. Niektórzy twierdzą nawet, że region ten został sztucznie