Kolekcja Malborgiana – artefakty związane z Malborkiem
W programie gromadzenia zbiorów muzealnych znalazło się miejsce dla grupy obiektów, które nie zawsze prezentują wysoki poziom artystyczny, lecz są nierozerwalnie związane z miastem i zamkiem. To przedmioty codziennego użytku, wyroby rzemiosła, dokumenty, pamiątki. Ich cechą charakterystyczną jest to, że zostały wytworzone w Malborku lub dla Malborka, niektóre należały do osób ważnych w historii zakonu krzyżackiego (piszemy o tym w marcowej odsłonie zabytku miesiąca). Ponieważ do muzeum napływały oferty kupna takich zabytków, zarządzeniem dyrekcji z dnia 20 XII 1996 roku powołano nową kolekcje o nazwie Malborgiana, do której przeniesiono również kilka obiektów z innych zbiorów muzealnych.
Wśród przeszło 70 zabytków największą grupę stanowią wyroby ceramiczne: wazoniki, talerze, półmiski, miseczki oraz kufle. Część z nich dekorowana była widokami zamku malborskiego, stanowiąc typową dla epoki pamiątkę z ciekawego miejsca.
Na wyróżnienie zasługuje chociażby efektowny porcelanowy kufel z cynową pokrywą, dedykowany 23 marca 1892 roku Ewangelickiemu Towarzystwu Mężczyzn i Młodzieńców w Malborku, zdobiony widokiem zamku od strony Nogatu. [il. 1] Wyjątkowe miejsce w kolekcji stanowią trzy filiżanki ze spodeczkami wytworzone w manufakturach porcelany w Berlinie i Wałbrzychu. Każda z filiżanek posiada na swoim brzuścu panoramy zamku malborskiego: najstarsza z 1829 roku ukazuje dziedziniec Zamku Średniego według rysunku Carla Augusta Gersdorffa, tegoż autorstwa jest rysunek rekonstrukcyjny zamku od strony zachodniej na kolejnej filiżance. Do ostatniej z nich, wykonanej po połowie XIX wieku, użyto słynnej weduty Domenico Quaglio przedstawiającej zamek zza Nogatu. [il. 2] Filiżanki i spodki są również efektownie złocone.
Szczególnie cenne historycznie są zabytki wykonane w 1926 r. z okazji 650 rocznicy założenia Malborka. Majolikowy kufel z warsztatów w Kadynach dekorowany na środku rysunkiem pieczęci miasta z herbem w postaci muru ceglanego z bramą, zwieńczonego trzema wieżami. [il. 3] Związane z tym jubileuszem są także dwa duże talerze fajansowe z wytwórni Velten-Vordamm, z barwną malaturą podszkliwną w lustrze z widokiem zachodniej elewacji ratusza w otoczeniu kamienic Starego Miasta. Całą szerokość kołnierza zdobią elementy dekoracyjne: cztery stylizowane tarcze herbowe z orłem na tle krzyża wielkiego mistrza, na przemian z dekoracją roślinną – w formie kłosów. Na osi, u góry kołnierza, fragment herbu miasta z trzema wieżami i tarczą krzyżacką na środkowej wieży. U dołu kołnierza natomiast napis „650- Jahrfeier 1926”. [il. 4] Talerze były wykonane na zlecenie księgarni Dürerhaus mieszczącej się na Starym Mieście.
Większa część ceramicznych artefaktów to wazoniki, talerze i kubeczki, wszystkie z różnymi widokami zamku, najczęściej od strony Nogatu lub od południowego wschodu.
Na uwagę zasługują również przeznaczone do codziennego użytku w hotelach i restauracjach dawnego Malborka naczynia ceramiczne, szklane i metalowe. Wspomnieć należy złożony z 10 przedmiotów – oczywiście to tylko część – komplet stołowy wykonany dla restauracji hotelu Nordischer Hof (powojenny Hotel Zbyszko) w saksońskiej odlewni Augusta Wellnera. Wśród nich są teryny z pokrywami, mleczniki, sosjerka i naczynie na przyprawy. [il. 5] Wykonane z metalu są też restauracyjne widelce. Rarytasem w zbiorze jest porcelanowa sosjerka z zastawy stołowej loży masońskiej Victoria pod trzema ukoronowanymi wieżami w Malborku.
Dzięki wyrobom wpisanym do kolekcji trwa pamięć o nieistniejących już firmach i ich właścicielach (hotele Zum weißen Lamm, König von Preußen, Nordischer Hof Paula Plebucha, restauracja Gesellschafshaus Marienburg, apteka Pod złotym orłem, skład szkła i porcelany Alberta van Düren, Browar Zakonny, dom towarowy Alexandra Wollenberga), ale przede wszystkim o codziennym życiu miasta, które zostało w znacznym stopniu zniszczone w czasie II wojny światowej.
Do kolekcji należą także pojedyncze artefakty o przeróżnym przeznaczeniu. Na uwagę zasługują dwa papierowe bilety wstępu do zamku malborskiego z okresu międzywojennego. Pierwszy z nich w cenie 50 fenigów z oderwanym kuponem kontrolnym, drugi natomiast niewykorzystany i do tego z identyczną ceną, ale wyrażoną w markach niemieckich i guldenach gdańskich. [il. 6]
Wśród zbioru znajdują się też kurioza – pocztówka dźwiękowa z czasów PRL-u z nadrukowanym przedwojennym widokiem zamku [il. 7], plastikowa broszka z lat 30. XX wieku lub plakietka harcerska „Grunwald – Malbork 1959”.
Ceramiczna część kolekcji
opracowana została w formie katalogu (Barbara Pospieszna, Artur Dobry, Ceramika
europejska w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, seria: Katalogi zbiorów MZM, Malbork 2018), pozostałe zabytki czekają na
swój czas.
Autor: Artur Dobry
Literatura
- Barbara Pospieszna, Artur Dobry, Ceramika europejska w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, seria: Katalogi zbiorów MZM, Malbork 2018.