Metale zabytkowe

Eseje
Zegarmistrzostwo malborskie
Czasomierze wykonane w mieście nad Nogatem, stanowią dziś prawdziwe unikaty wśród zegarów mechanicznych i słonecznych. Przedmioty te konstruowano w wielu miastach Rzeczpospolitej: Poznaniu, Krakowie, Warszawie, Wilnie, Lwowie i innych. Wszystkie one są dziś pożądane i poszukiwane przez muzea i kolekcjonerów. Jednak prawdziwymi rarytasami są zegary pochodzące z mniejszych ośrodków produkcyjnych takich jak m.in. Malbork, który w dziedzinie rzemiosła miał silną konkurencję ze strony otaczających go dużych miast Prus Królewskich: Gdańska, Torunia i Elbląga. Zagadnienie zegarmistrzostwa malborskiego pozostaje w dużej mierze tematem mało rozpoznanym. Skąpa baza przebadanych źródeł oraz takaż reprezentacja przedmiotów, sprawiły, że Malbork był właściwie nieobecny w opisach dziejów zegarmistrzostwa na ziemiach polskich. W ostatnich latach, udało się jednak zebrać szczątkowe informacje i uporządkować je we wstępne ustalenia, z których wynika, że środowisko zegarmistrzowskie w Malborku funkcjonowało mniej więcej od połowy XVI do początków XVIII wieku. Kwestia warsztatów zegarmistrzowskich wykonujących zegary w XIX stuleciu i ich relacja z grupą przedmiotów określanych w literaturze, jako „zegary żuławskie” pozostaje jak dotąd nierozpoznana. W okresie staropolskim w Malborku pracowali następujący zegarmistrzowie: Michael Leuthold (czynny ok. 1590-1610), jego syn Hans Leitholtz [Leycholtz] (ok. 1620-1640), Izrael Piertz [Pierz/Pierc] (ok. 1630-1650), Martin Nitz [Hittz] (wzmiankowany w 1636 roku), Michael Klein (3/4 ćw. XVII w.), Johannes Leütholt (syn Hansa, wnuk Michaela; aktywny w latach ok. 1670-1700) oraz Samuel Krigner (ok. 1680-1690). Zabytki w postaci sygnowanych zegarów, w zbiorach publicznych obejmują wytwórczość jedynie trzech ostatnich z wymienionych mistrzów. Zegar kaflowy (stołowy) Kleina posiada Muzeum Narodowe w Poznaniu (Muzeum Rzemiosł, nr inw. MNP Rm 2630), po jednym egzemplarzu